دینامیت های صدادار آتشبازی که به اصطلاح ترقه‌های کپسولی شناخته میشوند، مواد انفجاری هستند که در آتش‌بازی‌ها و جشن‌ها به منظور تولید صدا، نور و جلوه‌های ویژه استفاده میشوند. این مواد شیمیایی و ترکیبات مختلفی دارند که بسته به نوع ترقه و هدف مورد نظر در آتشبازی، تغییراتی در ترکیبات آنها ایجاد می‌شود.
عناوین اصلی مقاله
ترقه‌های کپسولی به‌طور معمول در مراسم‌های جشن و آتش‌بازی‌ها برای ایجاد صدای انفجار و اثرات صوتی جذاب به کار می‌روند. این ترقه‌ها در بیشتر موارد شامل ترکیبی از مواد شیمیایی و مواد منفجره هستند که با برخورد به یکدیگر یا تحت شرایط خاص انفجار می‌کنند و تولید صدا و حتی نور می‌کنند.
مواد اصلی در دینامیتهای صدادار
مواد تشکیل‌دهنده این دینامیتها به‌طور دقیق تنظیم میشوند تا علاوه بر ایجاد جلوه‌های صوتی و بصری، ایمنی و پایداری لازم را نیز داشته باشند. در ادامه، ترکیبات اصلی به‌کاررفته در این ترقه‌های صدادار را بررسی می‌کنیم.
۱. اکسیدکننده‌ها: اکسیدکننده‌ها وظیفه تأمین اکسیژن موردنیاز برای احتراق را دارند و شدت انفجار را افزایش می‌دهند. که معمولا نیترات پتاسیم (KNO₃) مهم‌ترین اکسیدکننده که سوختن سریع ترکیبات را تسهیل کرده و انرژی زیادی تولید می‌کند.
۲. سوخت‌ها: سوخت‌ها با اکسیدکننده‌ها واکنش داده و باعث احتراق سریع میشوند.
- پودر آلومینیوم (Al): افزایش‌دهنده شدت و سرعت انفجار، همچنین موجب درخشندگی بیشتر شعله‌ها می‌شود.
- سولفور (S): یک سوخت اضافی که سرعت احتراق را افزایش داده و به تکمیل فرآیند انفجار کمک می‌کند.
۳. مواد منفجره سریع: این ترکیبات مسئول ایجاد صدای ناگهانی و شدید هستند. مواد منفجره به‌کاررفته در دینامیتهای صدادار باید به‌دقت تنظیم شوند تا علاوه بر ایجاد صدای مناسب، ایمنی لازم نیز در حین استفاده و حمل‌ونقل این ترقه‌ها رعایت شود.
- کلرید آمونیوم (NH₄Cl): سرعت سوختن بالایی دارد و تأثیر زیادی در تولید صدای انفجار دارد.
- آزید سدیم (NaN₃): یک ترکیب بسیار حساس که در برخی از ترقه‌های پیشرفته‌تر برای ایجاد انفجارهای سریع استفاده می‌شود.
۴. محتویات گازی تولیدی: دینامیتهای صدادار هنگام انفجار مقدار زیادی گاز تولید می‌کنند که به ناگهانی آزاد شده و باعث ایجاد صدای بلند و اثرات صوتی خاص می‌شود. این گازها در برخی موارد برای افزایش شدت و ماندگاری صدا در هوا طراحی میشوند.
۵. ترکیبات پایدارکننده: برای جلوگیری از واکنش‌های ناخواسته یا انفجارهای ناگهانی، از مواد شیمیایی پایدارکننده استفاده می‌شود که پایداری و ایمنی دینامیتهای صدادار را در هنگام ساخت و استفاده تضمین می‌کنند. این ترکیبات باعث میشوند که انفجارها تحت شرایط کنترل‌شده رخ دهند.
۶. پوسته و مواد نگه‌دارنده: ترقه‌های صدادار معمولاً درون پوسته‌هایی از کاغذ، پلاستیک یا فلز سبک قرار می‌گیرند تا مواد منفجره را نگهداری کرده و تا لحظه انفجار انرژی را حفظ کنند.
دینامیتهای صدادار با ترکیب دقیق اکسیدکننده‌ها، سوخت‌ها، مواد منفجره سریع و گازهای تولیدی، طراحی شده‌اند تا صدای بلندی تولید کنند. ترکیبات پایدارکننده و پوسته‌های مقاوم نیز ایمنی این مواد را تضمین کرده و امکان کنترل بهتر انفجار را فراهم می‌کنند.
ترکیب‌های شیمیایی رایج در دینامیتهای صدادار چیست؟
دینامیتهای صدادار از ترکیبی دقیق از مواد اکسیدکننده، سوخت‌ها و مواد منفجره تشکیل شده‌اند تا صدای بلند و انفجارهای سریع ایجاد کنند.
🔹 نیترات پتاسیم (KNO₃) – اکسیدکننده‌ای که اکسیژن لازم برای احتراق را تأمین کرده و شدت انفجار را افزایش می‌دهد.
🔹 پودر آلومینیوم (Al) – سوختی که باعث افزایش شدت انفجار و درخشندگی می‌شود.
🔹 سولفور (S) – سوخت اضافی که احتراق را تسریع و اثرات صوتی را تقویت می‌کند.
🔹 کلرید آمونیوم (NH₄Cl) – ماده منفجره‌ای سریع که صدای بلند ایجاد می‌کند.
🔹 پوسته مقاوم (کاغذ یا پلاستیک) – نگهدارنده‌ای که انفجار را کنترل کرده و ایمنی را افزایش می‌دهد.
نمونه‌ای از یک ترکیب متداول که در دینامیتهای صدادار استفاده می‌شود میتواند شامل ترکیب زیر باشد:
- 60% نیترات پتاسیم (KNO₃)
- 20% پودر آلومینیوم (Al)
- 15% سولفور (S)
- 5% کلرید آمونیوم (NH₄Cl)
این ترکیب به‌طور معمول برای تولید انفجارهای سریع و صدای بلند طراحی می‌شود و باعث ایجاد صدای انفجار شدید و نور درخشان می‌گردد.
فرمول شیمیایی رایج چگونه است؟
در اینجا فرمول‌های شیمیایی رایج در ترکیب‌های دینامیتهای صدادار آورده شده است:
نیترات پتاسیم (KNO₃): با فرمول شیمیایی KNO₃ و کاربرد اکسیدکننده اصلی در تولید انفجار
پودر آلومینیوم (Al): با فرمول شیمیایی Al و کاربرد سوختی برای تولید شعله‌های درخشان و شدت انفجار
سولفور (S): با فرمول شیمیایی S و کاربرد سوخت اضافی برای تسریع فرآیند سوختن و تقویت اثرات صوتی
کلرید آمونیوم (NH₄Cl): با فرمول شیمیایی NH₄Cl و کاربرد ماده منفجره سریع برای ایجاد انفجارهای شدید
آزید سدیم (NaN₃): با فرمول شیمیایی NaN₃و کاربرد ماده منفجره حساس برای تولید انفجارهای سریع
پودر سولفید باریم (BaS): با فرمول شیمیایی BaS و کاربرد برای ایجاد رنگ سبز و کمک به انفجار سریع
کلرید کلسیم (CaCl₂): بافرمول شیمیایی CaCl₂ و کاربرد برای ایجاد رنگ نارنجی و کمک به انفجار سریع
نتیجه آخر
ترکیب‌های شیمیایی در دینامیتهای صدادار آتشبازی (ترقه کپسولی) به‌طور دقیق تنظیم میشوند تا انفجارهای سریع، صدای بلند و ایمنی بالا را فراهم کنند. ترکیب‌های اصلی شامل اکسیدکننده‌ها (مانند نیترات پتاسیم)، سوخت‌ها (مانند آلومینیوم و سولفور) و مواد منفجره (مانند کلرید آمونیوم و آزید سدیم) هستند.
این ترکیب‌ها نه‌تنها برای ایجاد صدای بلند و نور درخشان استفاده میشوند، بلکه باید به‌طور دقیق طراحی شوند تا ایمنی در هنگام ساخت و استفاده از این مواد حفظ شود
چرا برخی ترقه‌ها صدای بلندتری نسبت به بقیه دارند؟
به دلیل ترکیب متفاوت مواد منفجره و مقدار گاز تولیدشده.
آیا این دینامیتها تأثیر منفی بر شنوایی دارند؟
استفاده مداوم و نزدیک به گوش میتواند به شنوایی آسیب برساند.
آیا این مواد در صنایع دیگر نیز استفاده دارند؟
برخی ترکیبات مشابه در صنایع معدن و ساختوساز استفاده میشوند، اما ترکیب دینامیتهای صدادار مخصوص آتشبازی است.
چرا برخی ترقه‌ها رنگ‌های مختلفی تولید می‌کنند؟
به دلیل وجود ترکیبات فلزی مانند سولفید باریم (BaS) که رنگ سبز و کلرید کلسیم (CaCl₂) که رنگ نارنجی تولید می‌کند.
چگونه می‌توان دینامیت صدادار را خاموش کرد؟
با خیساندن آن در آب برای جلوگیری از احتراق.
