فهرست محتوا
دینامیت یکی از قدیمی‌ترین و مؤثرترین مواد منفجره است که تاریخچه طولانی در صنعت و سایر حوزه‌ها دارد. زمانی که نیتروگلیسیرین کشف شد، دینامیت نیز اختراع شد و به‌عنوان جایگزینی ایمن‌تر برای نیتروگلیسیرین و پودر چینی به کار گرفته شد.
نگاهی به تاریخچه دینامیت
در راه پیشرفت تکنولوژی، بشریت کارهای زیادی انجام شده است. بعضی از این فعالیت ها وقتی که در راه درست استفاده نشود نه تنها انسان را به کمال نمی رساند، بلکه موجب ویرانی و صدمات جبران ناپذیری در پیکره ی بشریت می شود.
یکی از این اختراعات دینامیت است که نوبل شیمی‌دان، مهندس، مبتکر و اسلحه‌ساز سوئدی به عنوان مخترع آن شناخته می‌شود.دینامیت در سال ۱۸۶۶ در کرومل (هامبورگ، آلمان) اختراع و در سال ۱۸۶۷ به ثبت رسید.
آلفرد برنهارد نوبل (Alfred Bernhard Nobel) در روز ۲۱ اکتبر سال ۱۸۳۳ میلادی در استکهلم، سوئد به دنیا آمد. نوبل، نوه‌ی یکی از دانشمندان معروف قرن هفدهم میلادی، اولاس رودبک (۱۶۳۰-۱۷۰۸)، فرزند سوم امانوئل نوبل و آندریته آلسل بود. او همراه با خانواده‌اش در سال ۱۸۴۲ به سن پترزبورگ مهاجرت کرد. در آن جا پدرش (که اولین تخته چندلایی را اختراع کرده بود) یک کارخانه اسلحه سازی ساخت که در آن مین‌های آبی تولید می‌کرد.
همانطور که گفتیم دینامیت در سال ۱۸۶۷ توسط یک شیمی‌دان سوئدی به نام آلفرد نوبل اختراع شد. در آن زمان، استفاده از نیتروگلیسیرین به دلیل خطرات احتمالی به‌شدت محدود بود و نیاز به یک ماده جایگزین ایمن‌تر و با امکانات بیشتر وجود داشت.
نوبل به همراه برادرش که در آن زمان در شرکت پدرشان برای تولید این مواد مشغول به کار بود، توانستند فرایند تولید دینامیت را بهبود بخشند و باعث شدند تا دینامیت به‌سرعت در صنعت معدن، حفاری، ساخت‌وساز و جنگ جایگاه خود را پیدا کند.
در سال ۱۸۷۵، نوبل اختراع خود را به‌عنوان یک ماده منفجره برای کاربردهای مختلف، به دولت سوئد ارائه داد و بعد از آن دینامیت در سراسر جهان به‌عنوان یکی از مؤثرترین مواد منفجره برای حفاری، ساخت‌وساز، معدن‌کاری، نظامی و دیگر کاربردهای صنعتی و غیره به کار گرفته شد.
نوبل از اختراع خود ثروت هنگفتی به دست آورد. اما او از اینکه دینامیت برای اهداف خشونت آمیز استفاده می شد، پشیمان بود. او در وصیت نامه خود، ثروت خود را وقف ایجاد جایزه نوبل کرد که به دانشمندان و صلح طلبان برجسته اهدا می شود
ویژگی‌های دینامیت
- قدرت انفجار بالا: دینامیت یک ماده منفجره بسیار قدرتمند است که می‌تواند به راحتی صخره‌ها، بتن و فلز را تخریب کند.
- حساسیت بالا: این ماده منفجره به ضربه، گرما و اصطکاک حساس است و می‌تواند به راحتی منفجر شود.
- سمیت: همچنین دینامیت سمی است و تماس با آن می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و مسمومیت شود.
- قابلیت اشتعال: این ماده آتش‌زا به راحتی آتش می‌گیرد و می‌تواند باعث انفجار شود.
- غیرقابل انعطاف: دینامیت در دماهای پایین سفت و شکننده می‌شود و در دماهای بالا نرم می‌شود.
مواد اولیه ساخت دینامیت
دینامیت معمولاً از چندین ماده تشکیل شده است که هر یک وظیفه مختص به خود را بر عهده دارد. این مواد عبارت‌اند از:
- گوگرد: یکی از اجزای اصلی دینامیت که به‌عنوان ماده پایدارکننده و ثابت‌کننده در دینامیت استفاده می‌شود گوگرد است.
- نیترات آمونیوم: این ماده به‌عنوان مؤثرترین اجزای دینامیت شناخته شده است که به‌عنوان منبع اکسیژن برای سوخت دینامیت عمل می‌کند و همچنین به‌عنوان ماده اصلی منفجره در دینامیت عمل می‌کند.
- نفت: این ماده به‌عنوان سوخت در دینامیت استفاده می‌شود و با اشتعال آن، انرژی لازم برای انفجار دینامیت فراهم می‌گردد.
- شیمیایی‌های دیگر: برای بهبود عملکرد دینامیت، ممکن است شیمیایی‌های دیگری نیز به آن اضافه شود. به‌عنوان‌مثال، مواد افزودنی مانند مواد نشت‌کننده، پایدارکننده و حفاظت‌کننده ممکن است در دینامیت استفاده شوند.
چگونگی ساخت دینامیت
دینامیت از ترکیبی از نیتروگلیسیرین، مواد جامد پایدارکننده، مواد سرعت‌دهنده و مواد روان‌کننده تشکیل شده است. روش تولید دینامیت به‌طورکلی شامل مراحل زیر است:
- ساخت نیتروگلیسیرین: در این مرحله، ماده اولیه نیتروگلیسیرین با استفاده از اسید نیتریک و گلیسیرین تولید می‌شود.
- تهیه ماده جامد پایدارکننده: ماده جامدی که به‌عنوان پایدارکننده در دینامیت استفاده می‌شود، معمولاً یکی از مواد پراکنده‌کننده مانند کربنات کلسیم است.
- تهیه ماده سرعت‌دهنده: این ماده می‌تواند یکی از چندین ماده باشد که در صنعت منفجره استفاده می‌شود، از جمله نیتروسلولز یا پی آن پی.
- تهیه ماده روان‌کننده: مواد روان‌کننده برای افزایش ثبات و یکنواختی توزیع ماده منفجره در ساخت دینامیت استفاده می‌شوند.
- مخلوط‌کردن تمامی مواد: پس از تهیه تمامی مواد، آنها به طور دقیق با هم مخلوط می‌شوند تا دینامیت تولید شود.
مواد دینامیت باید بادقت و در شرایط ایمن تولید شوند؛ زیرا در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، ممکن است خطرات جدی به وجود آید.
تولید کنندگان عمده دینامیت
تولید دینامیت یک فرایند پیچیده و خطرناک است که به دانش و تخصص بالایی نیاز دارد. به همین دلیل، تعداد شرکت‌های تولید کننده دینامیت در جهان محدود است.
برخی از تولید کنندگان عمده دینامیت در جهان عبارتند از:
- شرکت Dyno Nobel: این شرکت سوئدی بزرگترین تولید کننده دینامیت در جهان است. Dyno Nobel در بیش از 40 کشور جهان فعالیت دارد و طیف وسیعی از محصولات دینامیت را برای مصارف صنعتی و نظامی تولید می‌کند.
- شرکت Orica: این شرکت استرالیایی دومین تولید کننده بزرگ دینامیت در جهان است. Orica در بیش از 50 کشور جهان فعالیت دارد و طیف وسیعی از محصولات دینامیت را برای مصارف صنعتی و نظامی تولید می‌کند.
- شرکت AECI Limited: این شرکت آفریقای جنوبی سومین تولید کننده بزرگ دینامیت در جهان است. AECI Limited در بیش از 20 کشور جهان فعالیت دارد و طیف وسیعی از محصولات دینامیت را برای مصارف صنعتی و نظامی تولید می‌کند.
- شرکت Ensign-Bickford Industries: این شرکت آمریکایی چهارمین تولید کننده بزرگ دینامیت در جهان است. Ensign-Bickford Industries در بیش از 30 کشور جهان فعالیت دارد و طیف وسیعی از محصولات دینامیت را برای مصارف صنعتی و نظامی تولید می‌کند.
- شرکت Nitro Nobel: این شرکت سوئدی پنجمین تولید کننده بزرگ دینامیت در جهان است. Nitro Nobel در بیش از 20 کشور جهان فعالیت دارد و طیف وسیعی از محصولات دینامیت را برای مصارف صنعتی و نظامی تولید می‌کند.
علاوه بر این شرکت‌ها، تعدادی شرکت دیگر نیز در زمینه تولید دینامیت فعالیت دارند.
حقایق جالب در مورد دینامیت
- دینامیت اولین ماده منفجره قابل کنترلی بود که از باروت قوی تر بود.
- دینامیت در ساخت کانال پاناما، راه آهن سراسری کانادا و بسیاری از پروژه های عمرانی دیگر استفاده شده است.
- دینامیت در جنگ های جهانی اول و دوم به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
- امروزه دینامیت به طور عمدتاً در معدن و ساخت و ساز استفاده می شود.
موارد استفاده دینامیت
موارد استفاده اصلی دینامیت عبارتند از:
- معدن: دینامیت برای شکستن سنگ ها و استخراج مواد معدنی از معادن استفاده می شود.
- ساخت و ساز: همچنین این ماده منفجره برای تخریب سازه های قدیمی، حفاری تونل ها و جاده ها و پی کنی ساختمان ها استفاده می شود.
- راهسازی: دینامیت برای صاف کردن زمین، ایجاد مسیرهای جدید و ساخت جاده ها و پل ها استفاده می شود.
- تخریب:کاربرد دیگر دینامیت برای تخریب ساختمان های ناامن، پل ها و سایر سازه ها استفاده می شود.
- جنگ: دینامیت در جنگ ها برای تخریب تاسیسات دشمن، ایجاد موانع و انهدام تجهیزات نظامی استفاده می شود.
موارد ایمنی و خطرات دینامیت
موارد ایمنی در مورد دینامیت:
همیشه از عینک و دستکش ایمنی هنگام استفاده از دینامیت استفاده کنید.به هیچ عنوان دینامیت را در جیب یا کیف خود حمل نکنید.هرگز دینامیت را با دست خالی حمل نکنید. دینامیت را نزدیک آتش یا شعله باز قرار ندهید.به هیچ وجه دینامیت را به سمت افراد یا حیوانات پرتاب نکنید.
هرگز بیش از یک دینامیت را در آن واحد منفجر نکنید.قبل از استفاده از دینامیت، همیشه دستورالعمل‌ها را به دقت بخوانید.در صورت مشاهده هرگونه نقص یا آسیب در دینامیت، از آن استفاده نکنید.دینامیت را در مکانی امن، دور از دسترس کودکان و افراد غیرمسئول نگهداری کنید.هنگام حمل و نقل دینامیت، تمام نکات ایمنی را رعایت کنید.
خطرات دینامیت:
دینامیت یک ماده منفجره خطرناک است و می‌تواند باعث انفجار و جراحت یا مرگ شود.دینامیت سمی است و تماس با آن می‌تواند باعث مشکلات تنفسی و مسمومیت شود.دینامیت می‌تواند باعث آسیب به شنوایی و بینایی شود.استنشاق دود دینامیت می‌تواند سمی باشد.تماس دینامیت با پوست می‌تواند باعث تحریک و سوختگی شود.انفجار دینامیت می‌تواند باعث آسیب به اموال و محیط زیست شود.
بازار جهانی دینامیت
بازار جهانی دینامیت به طور کلی به دو بخش تقسیم می‌شود:
- بازار دینامیت صنعتی: این بخش شامل دینامیتی است که در معدن، ساخت و ساز و راهسازی استفاده می‌شود.
- بازار دینامیت نظامی: این بخش شامل دینامیتی است که توسط ارتش‌ها و سایر سازمان‌های دولتی برای اهداف نظامی استفاده می‌شود.
انتظار می‌رود که بازار جهانی دینامیت در سال‌های آینده به دلیل رشد اقتصادی، افزایش فعالیت‌های ساخت و ساز و تنش‌های ژئوپلیتیکی رشد کند.
نگهداری و ذخیره سازی دینامیت
دینامیت یک ماده منفجره قدرتمند و خطرناک است که باید با احتیاط فراوان نگهداری و ذخیره سازی شود.
مکان مناسب برای نگهداری دینامیت:
دینامیت باید در مکانی امن و دور از دسترس افراد غیرمجاز نگهداری شود. دینامیت باید در مکانی خنک و خشک نگهداری شود تا از گرم شدن و انفجار آن جلوگیری شود.دینامیت باید در مکانی دور از مواد قابل اشتعال نگهداری شود تا از آتش سوزی و انفجار آن جلوگیری شود.دینامیت باید در مکانی دارای تهویه مناسب نگهداری شود تا از تجمع گازهای سمی جلوگیری شود.
روش صحیح نگهداری دینامیت:
دینامیت باید در جعبه مخصوص و ضد انفجار نگهداری شود. چاشنی دینامیت باید از دینامیت جدا نگهداری شود. محل نگهداری دینامیت باید به طور واضح علامت گذاری شود. دینامیت باید به طور منظم توسط افراد متخصص بازرسی شود تا از سالم بودن آن اطمینان حاصل شود.
