فسفر سفید به عنوان یک ماده شیمیایی در برخی از سلاحها مورد استفاده قرار میگیرد و میتواند تاثیرات بسیار خطرناکی بر انسان و محیط زیست داشته باشد.
فسفر سفید یک سلاح بسیار خطرناک است که نه تنها آسیبهای جسمانی جدی به افراد وارد میکند بلکه میتواند به عنوان ابزاری برای جنگ روانی مورد استفاده قرار گیرد.
ایجاد ترس و وحشت، تضعیف اراده دشمن و تأثیرات بلندمدت روانی از جمله راههایی است که این ماده میتواند در جنگها به کار گرفته شود. بنابراین، درک و مدیریت این تهدیدها اهمیت بسیاری دارد تا بتوان از آسیبهای انسانی و زیستمحیطی جلوگیری کرد.
فهرست مطالبی که خواهید خواند
علاقهمندان به رشته شیمی مطلعند که ماده فسفر از جمله موادی به شمار می آید که میل بالایی به ترکیب با هوا و ایجاد نور و گرمای شدید دارد. این ماده از قرن 19 میلادی به این طرف به عنوان سلاح مورد استفاده قرار گرفته و در دو جنگ جهانی، جنگ ویتنام، عراق، افغانستان و جنگ غزه در حجم بالا مورد استفاده قرار گرفته است.
بخشهای مختلف گلوله مربوط پس از انفجار به صورت ترکشی به اطراف پرتابشده و حرارتی در حدود 2760 درجه سانتی گراد میسوزند. این ماده میتواند حتی به عنوان سلاح ضد زره نیز به کار به رود زیرا که این حرارت بالا به راحتی می تواند زره تانک را نیز سوراخ کند.
ترکیب فسفر سفید و جنگ روانی می تواند پیامدهای وحشتناکی داشته باشد. استفاده از فسفر سفید می تواند باعث درد و رنج شدید شود و تصاویر وحشتناکی از این ماده شیمیایی می تواند برای ایجاد ترس و وحشت در میان مردم استفاده شود.
مهم است که از خطرات فسفر سفید و جنگ روانی آگاه باشیم و برای جلوگیری از استفاده از آنها تلاش کنیم. سازمان های بین المللی مانند ملل متحد و صلیب سرخ تلاش می کنند تا استفاده از سلاح های شیمیایی و تاکتیک های جنگ روانی را ممنوع کنند.
مشخصات فسفر سفید
فسفر سفید مادهای شیمیایی است برآمده از سنگهای فسفر که در شکل جامدش، بافتی مومیشکل دارد و همانند سیری بد بوست. این ماده به رنگهای گوناگونی در طبیعت موجود است؛ سفید، زرد و یا حتی شفاف. گفتن ندارد؛ اما فسفر سفید به شدت برای انسان سمّی بوده و تا حدِ زیادی هم ناپایدار است. در بعضی از صورتهایش، میتواند در 10 الی 15 درجه بالاتر از دمای اتاق، با اکسیژن واکنش دهد و حسابی آتشبازی راه بیندازد.

کاربرد فسفر سفید فقط در صنایع نظامی نیست، کارخانهها از این ماده برای ساختِ محصولاتی نظیر تراشههای رایانهای، آلیاژهای فلزی، کود، وسایل آتشبازی و مرگ موش استفاده میکنند. در صنایع نظامی نیز هنوز که هنوز است، برخی از دولتها همچنان از فسفر سفید برای ساختِ مهمات نظامی، منجمله بمب فسفر سفید استفاده میکنند.
خطرات فسفر سفید
بمب های فسفر سفید تسلیحات آتشزایی هستند که قدرت انفجاری تخریبکنندهای دارند؛ به این معنا که مهمات فسفر سفید با خاصیت واکنشپذیری بالای خود، گسترهی وسیعی را به آتش میکِشند. برای نمونه، درجهٔ حرارتی ناشی از سوختن فسفر میتواند تا چیزی در حدود 815 درجهٔ سلسیوس بالا برود و در لباس یک بمب، تا چند ده متر مربع اطراف خودش را بیرحمانه بسوزاند. ادامهدار بودن سوختنِ فسفر سفید، آن هم تا زمانی که تمام و کمال از محیط زدوده شود، استفاده از این ماده علیه غیرنظامیان را عملی در دستهی جنایت علیه بشریت قرار میدهد.
یکی دیگر از کابرد بمب فسفر سفید، جراحات جدیای است که هرگز در بمبهای متعارف وجود ندارد. حتی برای رسیدگی میدانی به مجروحان نیز، پزشکان نیاز به آموزشهای ویژهای دارند که بتوانند انواع جراحات را بشناسند و از ادامه نداشتن سوختن فسفر در طول درمان مطمئن شوند.در اینجا چند نمونه از خطرات فسفر سفید و جنگ روانی آورده شده است:
آسیبهای جسمانی:
- سوختگی شدید: بمب فسفر سفید میتواند تأثیرات بدتری نسبت به دیگر تسلیحات انفجاری همردهٔ خود داشته باشد. به خاطر دارید که گفتیم تا زمانی که فسفر سفید در محیط موجود باشد، به واکنشش با اکسیژن ادامه میدهد.
حال تصور کنید که مقداری از این ماده پوست را آغشته کند، آن هم نه ماده خامش، بلکه فسفری که دارد میسوزد، بیشک یکی از دردناکترین سوختنها رقم میخورد و میتواند تا درجهٔ سوم سوختن (از بین رفتن کامل پوست) نیز پیشروی کند.
فسفر سفید در تماس با پوست میتواند باعث سوختگیهای عمیق و دردناک شود. این سوختگیها معمولاً به سختی درمان میشوند و ممکن است منجر به آسیبهای دائمی شوند.گفتنی است که اگر مداوم در معرض فسفر سفید قرار بگیرید، احتمالاً استخوانهای فکتان خُرد میشود. به این پدیده، فکِ فسفریده (phossy jaw) میگویند. - سمیت تنفسی: دود حاصل از فرآیند اکسید شدن این ماده شدیداً سمی بوده و به میتواند به چشم، اندام های تنفسی، قلب، کلیه و جگر نیز آسیب وارد کند. دوزی در حدود 15 میلی گرم از این ماده در صورت ورد مستقیم به دهان انسان کشنده می باشد.
استنشاق بخارات فسفر سفید میتواند باعث آسیبهای جدی به سیستم تنفسی شود و حتی منجر به مرگ شود.
- سوختگی شدید: بمب فسفر سفید میتواند تأثیرات بدتری نسبت به دیگر تسلیحات انفجاری همردهٔ خود داشته باشد. به خاطر دارید که گفتیم تا زمانی که فسفر سفید در محیط موجود باشد، به واکنشش با اکسیژن ادامه میدهد.
- آسیبهای چشمی: بخار آن میتواند چشمها را به شدت تحریک کند و چشمها را نسبت به نور حساس کند. و تماس مستقیم فسفر سفید با چشم میتواند باعث از دست دادن بینایی شود.
آسیبهای زیستمحیطی:
- آلودگی منابع آب و خاک: فسفر سفید همچنین در خاک رسوب کرده و در ته رودخانه و دریاها نشسته و موجب تلف شدن آبزیان میشود.
فسفر سفید میتواند منابع آب و خاک را آلوده کند که منجر به مسمومیت حیوانات و گیاهان میشود. - تأثیرات بر اکوسیستم: حضور این ماده شیمیایی در محیط میتواند باعث اختلال در تعادل اکوسیستمها و کاهش تنوع زیستی شود. فسفر سفید ترکیب شیمیایی است که هنگامی که در معرض هوا قرار میگیرد، خود به خود شعله ور میشود و میسوزاند.
- آلودگی منابع آب و خاک: فسفر سفید همچنین در خاک رسوب کرده و در ته رودخانه و دریاها نشسته و موجب تلف شدن آبزیان میشود.
جنگ روانی
فسفر سفید به عنوان یک سلاح در جنگها نه تنها آسیبهای فیزیکی بلکه تاثیرات روانی شدیدی نیز به دنبال دارد:
- ایجاد ترس و وحشت:
استفاده از فسفر سفید میتواند ترس و وحشت را در بین سربازان و غیرنظامیان افزایش دهد. این امر میتواند باعث کاهش روحیه نیروهای دشمن و کاهش مقاومت آنها شود.
- تضعیف اراده:
دیدن آثار مخرب و وحشتناک فسفر سفید میتواند اراده و مقاومت افراد را تضعیف کند. به عنوان مثال، دیدن صحنههای سوختگی و آسیبهای شدید باعث کاهش انگیزه برای ادامه مبارزه میشود.
- تأثیرات بلندمدت روانی:
بازماندگان حملات فسفر سفید ممکن است با مشکلات روانی مانند اختلالات اضطرابی و استرس پس از سانحه (PTSD) روبرو شوند که اثرات طولانیمدتی بر زندگی آنها دارد.
- احساس ناامیدی و درماندگی:
قربانیان و شاهدان فاجعه فسفر سفید، با از دست دادن عزیزان و مشاهده ویرانیهای به بار آمده، احساس ناامیدی و درماندگی عمیقی را تجربه میکنند. - تزلزل در اعتماد:
استفاده از فسفر سفید به عنوان سلاح، اعتماد مردم به دولتها و نهادهای بینالمللی را از بین میبرد و حس بیعدالتی و ناامیدی را در جامعه گسترش میدهد.
مسئولیتها و اقدامات ضروری
فسفر سفید نه تنها جسم انسان را میسوزاند، بلکه روح و روان را نیز زخمی میکند. جنگ روانی ناشی از این سلاح ویرانگر، پیامدهای مخربی بر سلامت روان افراد و جامعه میگذارد. تلاش برای ممنوعیت کامل فسفر سفید و حمایت از قربانیان، اقدامی ضروری در جهت صلح و بشریت است.
- ممنوعیت قاطع: جامعه بینالمللی باید با قاطعیت و جدیت بیشتری برای ممنوعیت کامل استفاده از فسفر سفید به عنوان سلاح تلاش کند.
- پیگرد قانونی: استفاده کنندگان از فسفر سفید باید به عنوان جنایتکار جنگی مورد پیگرد قانونی قرار بگیرند.
- حمایت از قربانیان: به قربانیان فاجعه فسفر سفید باید از نظر جسمی، روحی و روانی کمکهای لازم ارائه شود.
- آگاهیرسانی: افزایش آگاهی عمومی در مورد خطرات فسفر سفید از طریق آموزش و رسانهها، گامی مهم در جهت جلوگیری از استفاده مجدد از این سلاح هولناک است.

قوانین بینالمللی درباره استفاده از بمب فسفر سفید
بسیاری از کارشناسان می گویند که استفاده از سلاح فسفر سفید بر اساس قوانین بینالمللی بشردوستانه عرفی و همچنین سایر قوانین و معاهدات بینالمللی، محدود یا غیرقانونی است (پروتکل 1980 درباره تسلیحات آتش زا، کنوانسیون 1992 سلاحهای شیمیایی، کنوانسیون بینالمللی 1997 برای جلوگیری از بمبهای تروریستی، و غیره).
بر سر این مسائل حقوقی، اختلافاتی وجود دارد که کاربرد فسفر سفید در صنعت نظامی تا چه اندازه مجاز است.
کلام پایانی
علیرغم ویژگیهای مثبت فسفر سفید در صنایع گوناگون، استفاده از آن در تسلیحات نظامی میتواند موجب تبعات فراوان و فجایع انسانی شود. استفاده از فسفر سفید به تنهایی ممنوع نیست، اما سلاحهای آتشزایی که از آن مشتق میشوند تحت پروتکلها و کنوانسیونها محدود شدهاند و استفاده از آن علیه غیرنظامیان اکیداً ممنوع است.
کاهش کیفیت منابع آب، هوا، مشکلات پسماند، از بین رفتن میزان حاصلخیزی و کیفیت خاک و زمینهای کشاورزی، مراتع، باغها، شیوع انواع بیماریها، سوءتغذیه و قحطی از جمله مسائلی هستند که امنیت زیستمحیطی مردم محاصره شده در این باریکه متراکم (سلاحهای حاوی فسفر سفید) را تهدید میکند .
با توجه به تأثیر بسیار شدید آن بهتر میبود که به کلی استفاده از آن منع شود؛ اما تا آن زمان، با رعایت حداقلی قوانین بینالمللی و جلوگیری از جنگهای بیهوده میتوانیم چشمانداز بهتری را برای دنیا متصور شویم.