عناوین مقاله
دکسترین (Dextrin) با فرمول شیمیایی (C۶H۱۰O۵)n یک ترکیب شیمیایی است که جرم مولی آن متغیر میباشد..این کربوهیدراتها جرم مولی کمی دارند و از هیدرولیز نشاسته یا گلیکوژن به دست میآیند و ترکیبی از d.glucose اند. دکسترین حاصل از آمیلوز ساختار ساده درحالی که دکسترین حاصل از آمیلوپکتین شاخه دار است دکسترین صنعتی اغلب در صنایع کاغذ و لوله مقوایی به کار میرود.
دکستروز، مالتودکسترین و آمیلودکسترین همگی انواع دکسترین هستند.هر کدام از اینها خواص و کاربردهای خاص خود را دارند.قبل از مصرف هر نوع دکسترین، باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
نگاهی به پیشینه کشف دکسترین
دکسترین برای اولین بار در سال ۱۸۱۸ توسط آنری براکنوت، شیمیدان فرانسوی، کشف شد. براکنوت نشاسته را با اسید سولفوریک رقیق هیدرولیز کرد و متوجه شد که محصول حاصل، قند نیست، بلکه یک ماده چسبنده و محلول در آب است. او این ماده را “دکسترین” نامید، که از کلمه یونانی “dexios” به معنی “راست” گرفته شده است، زیرا این ماده نور پلاریزه را به سمت راست میچرخاند.
در سال ۱۸۳۳، آنه-لویی-ژرمن شابرول، شیمیدان فرانسوی، تحقیقات براکنوت را ادامه داد و نشان داد که دکسترین از مخلوطی از مولکولهای با اندازههای مختلف تشکیل شده است. او همچنین روشهایی برای جداسازی این مولکولها از یکدیگر ارائه کرد.
تولید و تهیه دکسترین
دکسترین از هیدرولیز جزئی نشاسته به دست می آید. این هیدرولیز می تواند با استفاده از اسید، آنزیم یا گرما انجام شود.
روش های تولید دکسترین:
۱. روش اسیدی: در این روش، نشاسته با اسید رقیق مانند اسید سولفوریک یا اسید هیدروکلریک هیدرولیز می شود. پس از هیدرولیز، اسید با خنثی سازی با باز مانند هیدروکسید سدیم یا هیدروکسید پتاسیم از بین می رود.دکسترین حاصل به روش تبلور یا خشک کردن پاششی تصفیه می شود.
۲. روش آنزیمی: در این روش، نشاسته با آنزیم های آمیلاز هیدرولیز می شود.پس از هیدرولیز، آنزیم ها با فیلتراسیون یا سانتریفیوژ از محلول جدا می شوند.دکسترین حاصل به روش تبلور یا خشک کردن پاششی تصفیه می شود.
۳. روش حرارتی: در این روش، نشاسته در دمای بالا (حدود 150-200 درجه سانتیگراد) حرارت داده می شود.این روش ساده تر از روش های اسیدی و آنزیمی است، اما دکسترین حاصل با کیفیت پایین تری تولید می کند.
عوامل موثر بر تولید دکسترین:
- نوع نشاسته: نوع نشاسته مورد استفاده در تولید دکسترین بر خواص نهایی آن تأثیر می گذارد.
- نوع اسید یا آنزیم: نوع اسید یا آنزیم مورد استفاده در تولید دکسترین بر خواص نهایی آن تأثیر می گذارد.
- شرایط هیدرولیز: شرایط هیدرولیز مانند دما، زمان و pH بر خواص نهایی دکسترین تأثیر می گذارد.
کاربردهای دکسترین
این ماده به عنوان یک چسب، تغلیظ کننده، تثبیت کننده و عامل امولسیون کننده در صنایع مختلف کاربرد دارد.
در اینجا برخی از کاربردهای دکسترین در صنایع مختلف آورده شده است:
- چسبندگی: در تولید آب نبات، آدامس، سس، سوپ و سایر محصولات غذایی به عنوان چسب عمل می کند.
- تغلیظ کننده: در تولید سس، سوپ، بستنی و سایر محصولات غذایی به عنوان تغلیظ کننده عمل می کند.
- تثبیت کننده: در تولید سس، مایونز و سایر محصولات غذایی به عنوان تثبیت کننده عمل می کند.
- عامل امولسیون کننده: در تولید سس، مایونز و سایر محصولات غذایی به عنوان عامل امولسیون کننده عمل می کند.
- صنایع دارویی: در تولید قرص، کپسول و سایر اشکال دارویی به عنوان چسب و عامل پرکننده عمل می کند.
- صنایع کاغذ: به افزایش استحکام کاغذ و مقوا کمک می کند.
- صنایع نساجی: به عنوان آهار در صنعت نساجی برای بهبود ضخامت، استحکام و درخشندگی پارچه استفاده می شود.
- صنایع چسب: در تولید انواع چسب به عنوان ماده اولیه استفاده می شود.(تمبرهای پستی و پاکت نامه )
- لعاب: در تولید لعاب سرامیک و چینی به عنوان ماده اولیه استفاده می شود.
- حشره کش: در تولید برخی از حشره کش ها به عنوان ماده اولیه استفاده می شود.
کاربرد دکسترین در صنعت آتش بازی
دکسترین یکی از رایج ترین ترکیبات در صنعت آتش بازی است. این ماده به دلیل ارزان بودن، سهولت دسترسی، و حلالیت در آب، انتخابی محبوب برای تولید کنندگان آتش بازی می باشد.در صنعت آتش بازی، دکسترین کاربردهای متعددی دارد، از جمله:
- چسباندن مواد تشکیل دهنده: دکسترین برای چسباندن مواد مختلف مانند فلزات، پودرها و مواد رنگی در مخلوط های آتش بازی استفاده می شود. این امر به حفظ انسجام و یکنواختی مخلوط در حین تولید و پرتاب کمک می کند.
- تشکیل ستاره ها: دکسترین می تواند به عنوان یک عامل اتصال دهنده برای تولید ستاره های سخت و سنگی در آتش بازی استفاده شود. این ستاره ها در هنگام پرتاب، شعله های روشن و چشمگیری تولید می کنند.
- افزایش ثبات: دکسترین می تواند به افزایش ثبات و ماندگاری مخلوط های آتش بازی کمک کند. این امر با جلوگیری از جداسازی مواد تشکیل دهنده و جذب رطوبت انجام می شود.
- کنترل رنگ: دکسترین می تواند برای کنترل رنگ شعله در آتش بازی استفاده شود. این امر با اضافه کردن رنگ های مختلف به دکسترین قبل از استفاده از آن به عنوان چسب انجام می شود.
علاوه بر کاربردهای ذکر شده، دکسترین در موارد زیر نیز در صنعت آتش بازی استفاده می شود:
- تولید فشفشه ها: دکسترین به عنوان یک عامل چسبنده در تولید فشفشه ها برای چسباندن مواد تشکیل دهنده به پوسته فشفشه استفاده می شود.
- تولید ترقه ها: دکسترین به عنوان یک عامل چسبنده در تولید ترقه ها برای چسباندن مواد تشکیل دهنده به پوسته ترقه استفاده می شود.
- تولید بمب های دودزا: دکسترین به عنوان یک عامل چسبنده در تولید بمب های دودزا برای چسباندن مواد تشکیل دهنده به پوسته بمب دودزا استفاده می شود.
دکسترین یک ماده مفید و پرکاربرد در صنعت آتش بازی است که مزایای متعددی دارد. این ماده ارزان، در دسترس و محلول در آب است. همچنین دکسترین غیر سمی و نسبتاً ایمن است.
مزایای دکسترین در صنعت آتش بازی
دکسترین یک ماده پرکاربرد در صنعت آتش بازی است که مزایای متعددی دارد:
ارزان: دکسترین در مقایسه با سایر مواد چسباننده مانند SGRS، قیمت به مراتب پایین تری دارد.
در دسترس: این ترکیب به راحتی در بازار قابل تهیه است.
محلول در آب: این ماده به راحتی در آب حل می شود و می تواند به عنوان چسب برای مخلوط های مختلف آتش بازی مورد استفاده قرار گیرد.
تشکیل ستاره های سخت: دکسترین می تواند به تولید ستاره های سخت و سنگی در آتش بازی کمک کند.
ایمنی: این ماده بی نظیر یک ماده غیر سمی و نسبتاً ایمن است.
سازگاری: دکسترین با اکثر مواد تشکیل دهنده رایج در آتش بازی سازگار است.
قابلیت انعطاف پذیری: این ترکیب جادویی می تواند در طیف وسیعی از فرمول های آتش بازی استفاده شود.
قابلیت رنگرزی: دکسترین به راحتی با رنگ های مختلف رنگرزی می شود.
نحوه صحیح نگهداری و بستهبندی دکسترین
نگهداری صحیح دکسترین برای حفظ کیفیت و عملکرد آن ضروری است. در اینجا برخی از نکات کلیدی برای نگهداری دکسترین آورده شده است:
محل نگهداری: دکسترین را در مکانی خنک، خشک و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.دمای ایده آل برای نگهداری دکسترین بین 10 تا 25 درجه سانتیگراد است.رطوبت ایده آل برای نگهداری دکسترین بین 30 تا 60 درصد است.از نگهداری دکسترین در مکان های گرم، مرطوب یا پر نور خودداری کنید.
بسته بندی: دکسترین را در یک ظرف دربسته و غیرقابل نفوذ نگهداری کنید.استفاده از ظروف پلاستیکی یا فلزی با درب محکم برای نگهداری دکسترین مناسب است.از نگهداری دکسترین در ظروف شیشهای خودداری کنید زیرا ممکن است در اثر ضربه شکسته شوند.از نگهداری این ماده در کیسه های کاغذی یا مقوایی خودداری کنید زیرا ممکن است رطوبت را جذب کنند.از برچسب های مناسب برای مشخص کردن محتویات و تاریخ انقضا استفاده کنید.
معایب دکسترین در صنعت آتش بازی
درست است که دکسترین مزایای متعددی در صنعت آتش بازی دارد، اما استفاده از آن معایبی نیز به همراه دارد:
قدرت چسبندگی ضعیف تر: دکسترین در مقایسه با SGRS قدرت چسبندگی ضعیف تری دارد. این امر می تواند منجر به جدا شدن مواد تشکیل دهنده در حین تولید یا پرتاب آتش بازی شود.
حساسیت به رطوبت: در آب و هوای مرطوب، ستاره های ساخته شده با دکسترین تمایل به مرطوب شدن دارند. این امر می تواند بر عملکرد و زیبایی آتش بازی تأثیر منفی بگذارد.
سرعت احتراق: دکسترین سرعت احتراق پایین تری نسبت به SGRS دارد. این امر می تواند منجر به تولید شعله های ضعیف تر و کم نورتر در آتش بازی شود.
دود و غبار: دکسترین در هنگام سوختن دود و غبار بیشتری نسبت به SGRS تولید می کند. این امر می تواند برای سلامتی تماشاگران مضر باشد و همچنین دید را کاهش دهد.
ایمنی: گرچه دکسترین یک ماده غیر سمی است، اما در هنگام سوختن می تواند گازهای مضری مانند مونوکسید کربن و دی اکسید کربن تولید کند.
نکات ایمنی و خطرات دکسترین
دکسترین به طور کلی یک ماده ایمن و غیر سمی است. با این حال، در برخی موارد ممکن است خطراتی را برای سلامتی انسان ایجاد کند.در اینجا برخی از خطرات احتمالی دکسترین آورده شده است:
1. حساسیت: علائم حساسیت به دکسترین می تواند شامل بثورات پوستی، خارش، تورم، مشکل در تنفس و آنافیلاکسی باشد.
2. مشکلات گوارشی: مصرف مقادیر زیاد دکسترین ممکن است باعث مشکلات گوارشی مانند نفخ، گاز، اسهال و درد شکم شود.افراد مبتلا به بیماری های گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) ممکن است در برابر این مشکلات گوارشی آسیب پذیرتر باشند
3. خطر استنشاق: استنشاق پودر دکسترین ممکن است باعث تحریک ریه ها و علائمی مانند سرفه، عطسه و تنگی نفس شود.
4. خطر آتش سوزی:دکسترین یک ماده قابل اشتعال است.باید از تماس دکسترین با شعله و جرقه خودداری کرد.
نکات ایمنی برای کار با دکسترین:
- در هنگام کار با دکسترین، از دستکش، ماسک و عینک محافظ استفاده کنید.
- از تماس مستقیم دکسترین با پوست و چشم خودداری کنید.
- در صورت تماس دکسترین با پوست یا چشم، بلافاصله با آب فراوان شستشو دهید.
- دکسترین را در مکانی خنک، خشک و به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.
- دکسترین را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.
در صورت بروز هرگونه مشکل سلامتی در حین کار با دکسترین، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
انتخاب و خرید دکسترین
پیش از خرید دکسترین باید از این نکته مطلع باشید که دکسترین ها معمولاً یک محصول فرعی یا واسطه سایر فرایندها مانند پخت و پز یا فعال سازی آنزیم ها هستند. متداول ترین مثال این قسمت قهوه ای ترد در بالای نان تازه پخته شده است.
خواص دقیق دکسترین شما، بستگی زیادی به این دارد که از چه نوع نشاسته ای تشکیل شده است ، بنابراین دکسترین گندم ، به عنوان مثال ، واکنش ها و خواص بسیار متفاوتی نسبت به دکسترین ذرت یا دکسترین سیب زمینی خواهد داشت. دکسترین سفید تنها مورد استفاده در صنایع غذایی است و این درست است.
دکسترین گندم برای غلیظ شدن بسیاری از محصولات در صنایع غذایی مانند سوپ یا خورش یا حتی غذاهای کودک استفاده می شود! این نیز یک ماده محبوب برای جایگزینی چربی در غذاهای کم کالری است ، بنابراین اگر شروع به خواندن برچسب در فروشگاه های مواد غذایی سالم کنید ، احتمالاً این کلمه را زیاد خواهید دید!
اکنون شما می توانید برای خرید و آگاهی از مشخصات دکسترین بدون هیچگونه تردید از فروشگاه فلات کالا کمک و مشاوره گرفته و برای خرید آن در کمترین زمان ممکن اقدام نمایید.
