گوگرد یکی از عناصر مغذی ضروری برای گیاهان است که نقشی حیاتی در رشد و نمو آنها ایفا می‌کند.کودهای گوگردی هم به شکل آلی و هم صنعتی قابل دسترس است. سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم، سوپر فسفات ها و محلول گوگرد نیتروژن دار، از کودهای گوگردی هستند که در اشکال مختلفی در بازار موجود می‌باشند.
در حال حاضر بسیاری از متخصصان کشاورزی، گوگرد را بعد از نیتروژن دومین ماده غذایی مهم می دانند. مطمئناً گوگرد یک ماده مغذی ضروری است که در فرآیندهای بیولوژیکی با نیتروژن پیوند نزدیک دارد و هر دو عنصر یک تیم جدایی ناپذیر را تشکیل می دهند.
قبلاً نیازهای محصولات کشاورزی معمولاً از رسوبات جوی برآورده می شد، بنابراین گوگرد به یک نقش ثانویه محدود می شد، با این حال امروزه به عنوان یک جزء اساسی مدیریت بهینه نیتروژن به جایگاه واقعی خود بازگشته است.
گوگرد در حال حاضر دومین ماده مغذی مهم است. گوگرد یک عنصر اساسی حیات روی زمین است. گوگرد در تمام محصولات زراعی وجود دارد و نقش مهمی در متابولیسم گیاهان دارد. این ماده برای تشکیل پروتئین های گیاهی، اسیدهای آمینه، برخی ویتامین ها و آنزیم ها ضروری است.
فهرست محتوا
تمام گوگرد موجود در خاک، خواه به عنوان گوگرد اولیه، کود دامی یا سولفات استفاده شود، قبل از جذب توسط گیاهان به سولفات تبدیل می شود. اگر سولفات به طور مستقیم به خاک اعمال شود، از تلفات جلوگیری می شود.
کود معدنی حاوی گوگرد به صورت سولفات است. سولفات کود بلافاصله به عنوان یک ماده مغذی در دسترس است و به راحتی توسط گیاهان جذب می شود. سولفات در خاک بسیار متحرک است و به سرعت به ریشه گیاه می رسد.
کاربرد گوگرد در مراحل اولیه و در طول رشد شدید گیاه، آن را برای ترکیب با سایر کودها به ویژه نیتروژن مناسب می کند. گوگرد در ابتدا باید توسط میکروب های خاک به سولفات تبدیل شود که زمانبر است. گوگرد اولیه نیز اثر اسیدی قوی دارد.
پیشینه مصرف گوگرد در کشاورزی
مصرف گوگرد در کشاورزی سابقه‌ای دیرینه دارد. شواهد نشان می‌دهد که از گوگرد حدود 4500 سال پیش در بین النهرین برای کنترل آفات و بیماری‌های گیاهان استفاده می‌شده است.
در دوران باستان، گوگرد به عنوان عنصری جادویی و مذهبی شناخته می‌شد و در مراسم مختلف مذهبی و آئینی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در قرن هجدهم میلادی، دانشمندان کشف کردند که گوگرد برای رشد گیاهان ضروری است. این کشف منجر به افزایش استفاده از گوگرد در کشاورزی به عنوان کود شد.
امروزه گوگرد در انواع مختلفی از محصولات کشاورزی از جمله کودها، سموم و مواد آلی به کار می‌رود.
دلایل اهمیت جذب گوگرد در محصولات کشاورزی
گوگرد عنصری حیاتی برای رشد و نمو گیاهان است و نقشی اساسی در سلامت و باروری محصولات کشاورزی ایفا می‌کند. اهمیت جذب گوگرد در این محصولات به چند دلیل کلیدی خلاصه می‌شود:
1. نقش اساسی در ساختار پروتئین‌ها
گوگرد جزئی از دو اسید آمینه متیونین و سیستئین است که در ساخت پروتئین‌ها نقش دارند. پروتئین‌ها به عنوان واحدهای ساختاری سلول، در فرآیندهای حیاتی مانند فتوسنتز، تنفس و تولید آنزیم‌ها نقش دارند. بدون گوگرد کافی، ساخت پروتئین‌ها مختل شده و رشد و نمو گیاهان به طور قابل توجهی متوقف می‌شود.
2. افزایش کیفیت و عملکرد محصول
جذب کافی گوگرد به طور مستقیم بر کیفیت و عملکرد محصولات کشاورزی تاثیر می‌گذارد. گوگرد به طعم، مزه و بوی مطلوب محصولاتی مانند غلات، میوه‌ها و سبزیجات می‌افزاید.
3. افزایش مقاومت در برابر تنش‌ها
گوگرد به گیاهان در برابر تنش‌های محیطی مانند خشکی، شوری خاک، بیماری‌ها و آفات کمک می‌کند. گوگرد با افزایش تولید متابولیت‌های ثانویه مانند فیتوآلکسین‌ها، مقاومت گیاه را در برابر بیماری‌ها افزایش می‌دهد. همچنین، گوگرد با افزایش تولید آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، به گیاهان در مقابله با اثرات مضر رادیکال‌های آزاد و تنش‌های محیطی کمک می‌کند.
4. بهبود جذب نیتروژن
گوگرد و نیتروژن دو عنصر مغذی ضروری برای گیاهان هستند که به طور هم‌افزا عمل می‌کنند. جذب کافی گوگرد به گیاهان در جذب و استفاده از نیتروژن کمک می‌کند. نیتروژن عنصری کلیدی در ساخت پروتئین و اسیدهای نوکلئیک است و کمبود گوگرد می‌تواند جذب و استفاده گیاه از نیتروژن را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
5. اصلاح خاک
روش استفاده از گوگرد در کشاورزی
نحوه، مقدار و زمان مصرف کودهای گوگرد در کشاورزی بستگی به نوع کشت، خاک، شرایط آب و هوایی منطقه و هدف استفاده شما دارد. کود گوگرد به سه شکل گوگرد مایع، گوگرد گرانوله و گوگرد پودری قایل استفاده است.
از کود گوگردی مایع در طی فصل رشد برای برطرف کردن نیاز غذایی گیاه یا کنترل آفات و بیماری ها می توان استفاده نمود. بهترین زمان برای استفاده از کود پودری یا گرانولی قبل از کشت هست که به صورت مخلوط با خاک استفاده می شود. در باغات بهترین روش مصرف کود گوگرد به روش چالکود (از اوخر پاییز تا اواخر زمستان) است. در زمان شیوع بیماری ها و آفات در طول فصل رشد گیاه هم می‌توان از کودهای گوگردی استفاده کرد.
کاربرد گوگرد در کشاورزی بسیار زیاد است ولی اگر در کشاورزی بیش از حد از گوگرد استفاده شود، نمک های زیادی تشکیل می شود که به راحتی می تواند باعث از بین بردن گیاهان شود.
علائم کمبود گوگرد در گیاهان
کمبود گوگرد در گیاهان، در محصولات مختلف متفاوت است اما شباهت‌هایی هم وجود دارد. این علائم معمولا با افزایش شدت کمبود گسترش یافته. کمبود گوگرد بیشتر در خاک‌های شنی که دارای مواد آلی کمی هستند و در خاک‌هایی که در معرض آبشویی هستند مشاهده می‌شود. هر چند گاهی در خاک‌های دارای مواد آلی بالا هم که سرعت تجزیه مواد آلی کم بوده و معدنی شدن به کندی صورت می‌گیرد،کمبود گوگرد مشاهده می‌شود.
عنصر گوگرد غیر متحرک است و علائم کمبود آن ابتدا در برگ‌های جوان مشاهده شده که در اثر کمبود گوگرد گیاهان به رنگ سبز کمرنگ و زرد رنگ در می‌آیند. کمبود گوگرد باعث کاهش رشد گیاه شده، برگ‌ها کوتاه، باریک و پیچیده و نازک می‌گردند و رگبرگ‌ها زرد می‌شوند؛ میوه‌ها به طور کامل رسیده نخواهند شد و سبز کمرنگ خواهند ماند.
در کمبود گوگرد، زرد شدن به صورت یکنواخت در سرتاسر گیاه حتی در برگ‌های جوان اتفاق می‌افتد. سطح برگ‌ها کوچک و تعداد برگ‌ها کم شده و تعداد و وزن میوه‌ها نیز کاهش میابد.
علائم کمبود گوگرد شبیه نیتروژن است با این تفاوت که علائم کمبود گوگرد ابتدا در برگ‌های جوان‌تر نمایان شده و حتی با وجود مصرف نیتروژن برطرف نمی‌شود. در گیاهان کمبود گوگرد موجب تجمع ازت غیر پروتئینی شده و همچنین موجب تجمع نیترات در گیاهان می‌شود که برای جانوران مصرف کننده سمی است.
علائم کمبود گوگرد در گیاهان مختلف
پنبه: زردی مداوم برگ‌های جدید و قرمز شدن دمبرگ
ذرت: زرد شدن مابین رگبرگ‌ها به ویژه در برگ‌های جوان‌تر و بالایی
سیب زمینی: جوانه زدن برگ‌های داخلی به همراه زردی قابل توجه ساقه‌ها
برنج: در ابتدا غلاف برگ و سپس تیغه برگ مایل به زرد می‌شود. مقدار گیاه و تعداد پنجه کاهش می‌یابد. خوشه‌ها نسبت به گیاهان عادی کمتر،، کوتاه تر و سنبله یا دانه کمتری دارند.
گوجه فرنگی: گیاهان کوتاهتر و دارای رنگ سبز روشن‌تر در قیاس با حالت نرمال هستند. علامت زرد شدگی در قسمت‌های مختلف گیاه مشاهده می‌شود.
گندم: زردی کلی گیاه مشاهده می‌شود که معمولاً در بین رگبرگ‌ها بیشتر دیده می‌شود. برگ‌های قدیمی‌تر سبز هستند.
در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده در بالا، باید به کمبود گوگرد در گیاهان مشکوک شد. برای تأیید کمبود گوگرد، می‌توان از آزمایش خاک و برگ استفاده کرد.
عملکرد گوگرد پس از ورود به خاک
گوگرد پس از اضافه شدن به خاک، به طور مستقیم نمی‌تواند باعث اسیدی شدن خاک و افزایش جذب مواد غذایی توسط گیاهان شود بلکه باید ابتدا گوگرد اکسید شده و اسید سولفوریک تولید شود تا اسید تولید شده بتواند pH خاک را به خوبی کاهش دهد.
راه‌های افزایش جذب گوگرد در گیاهان
همانطور که می‌دانید گوگرد نقشی حیاتی در ساختار پروتئین‌ها، آنزیم‌ها و سایر ترکیبات مهم در گیاهان ایفا می‌کند.راه‌های مختلفی برای افزایش جذب گوگرد در گیاهان وجود دارد:
1. استفاده از کودهای گوگردی:رایج‌ترین روش برای افزایش جذب گوگرد در گیاهان، استفاده از کودهای گوگردی است.کودهای گوگردی به صورت‌های مختلفی مانند سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم و سولفات منیزیم در دسترس هستند.انتخاب نوع کود گوگردی مناسب به عوامل مختلفی مانند نوع خاک، نیاز گیاه و شرایط آب و هوایی بستگی دارد.هنگام استفاده از کودهای گوگردی باید به نکاتی مانند زمان و نحوه مصرف توجه کرد.
2. استفاده از مواد آلی گوگردی:مواد آلی گوگردی مانند کمپوست و کود سبز نیز می‌توانند به افزایش جذب گوگرد در گیاهان کمک کنند.این مواد به آرامی تجزیه شده و گوگرد را به طور آهسته در اختیار گیاه قرار می‌دهند.استفاده از مواد آلی گوگردی به بهبود کیفیت خاک و افزایش حاصلخیزی آن نیز کمک می‌کند.
3. مدیریت صحیح خاک:با مدیریت صحیح خاک می‌توان تا حدودی از کمبود گوگرد در گیاهان جلوگیری کرد.برای مثال، با افزایش زهکشی خاک می‌توان از شسته شدن گوگرد از خاک جلوگیری کرد.همچنین، با تنظیم pH خاک می‌توان شرایط مناسب برای جذب گوگرد توسط گیاهان را فراهم کرد.
4. استفاده از روش‌های نوین کشاورزی:روش‌های نوین کشاورزی مانند کشت هیدروپونیک و ایروپونیک می‌توانند به افزایش جذب گوگرد در گیاهان کمک کنند.در این روش‌ها، گوگرد به طور مستقیم به محلول غذایی گیاه اضافه می‌شود و به راحتی توسط گیاه جذب می‌شود.
5. استفاده از بذرهای اصلاح شده:برخی از بذرهای اصلاح شده به گونه‌ای هستند که می‌توانند گوگرد را به طور موثرتری از خاک جذب کنند.استفاده از این بذرها می‌تواند به افزایش جذب گوگرد در گیاهان و بهبود عملکرد محصول کمک کند.
نکاتی مهم برای افزایش جذب گوگرد در گیاهان
- قبل از استفاده از هر گونه کود یا ماده آلی گوگردی، آزمایش خاک را انجام دهید تا از کمبود گوگرد در خاک مطمئن شوید.
- نوع کود گوگردی مناسب را با توجه به نوع خاک، نیاز گیاه و شرایط آب و هوایی انتخاب کنید.
- به زمان و نحوه مصرف کودهای گوگردی توجه کنید.
- از مواد آلی گوگردی مانند کمپوست و کود سبز به طور صحیح استفاده کنید.
- با مدیریت صحیح خاک، شرایط مناسب برای جذب گوگرد توسط گیاهان را فراهم کنید.
با استفاده از روش‌های ذکر شده در بالا می‌توان جذب گوگرد در گیاهان را افزایش داد و به طور قابل توجهی به سلامتی، باروری و عملکرد محصولات کشاورزی کمک کرد.
انواع کودهای گوگردی
اکثر کودهای گوگردی به چهار گروه تقسیم می شوند:
- کودهای حاوی سولفات
- کودهای حاوی عنصر گوگرد
- کودهای حاوی سولفات و گوگرد
- کودهای مایع گوگردی
خطرات و ایمنی کار با گوگرد در کشاورزی
گوگرد عنصری ضروری برای رشد گیاهان است و در بسیاری از کودها و سموم کشاورزی به کار می‌رود. با این حال، کار با گوگرد می‌تواند خطرات سلامتی و ایمنی را به همراه داشته باشد.
استنشاق گرد و غبار گوگرد می‌تواند باعث تحریک مجاری تنفسی، سرفه، تنگی نفس و درد قفسه سینه شود. در موارد شدید، استنشاق گوگرد می‌تواند منجر به ذات‌الریه و سایر مشکلات تنفسی شود. تماس پوستی با گوگرد می‌تواند باعث تحریک پوست، قرمزی، خارش و بثورات جلدی شود.تماس گوگرد با چشم می‌تواند باعث تحریک، قرمزی، سوزش و درد چشم شود.
گوگرد عنصری قابل اشتعال است و می‌تواند در مجاورت گرما یا شعله آتش به راحتی آتش بگیرد.مخلوط گوگرد و هوا می‌تواند منفجر شود.
هنگام کار با گوگرد از ماسک، عینک و دستکش مناسب استفاده کنید.در مکان‌های با تهویه مناسب کار کنید.از تماس مستقیم گوگرد با پوست و چشم خودداری کنید.گوگرد را در مکان‌های خنک، خشک و دور از گرما و شعله آتش نگهداری کنید.از استعمال دخانیات و ایجاد جرقه در محل کار با گوگرد خودداری کنید.
در صورت بروز هر گونه علائم مسمومیت با گوگرد، مانند سرفه، تنگی نفس، تحریک پوست یا چشم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.علاوه بر نکات ایمنی ذکر شده در بالا، باید به دستورالعمل‌های درج شده بر روی برچسب کودها و سموم کشاورزی نیز توجه کرد.
نتیجه‌گیری
عنصرگوگرد(سولفور) یک ماده مهم در تغذیه گیاه است که برای تولید محصولات کشاورزی لازم بوده و در فعالیت‌های حیاتی گیاه موثر می‌باشد. تمام محصولات کشاورزی اعم از غلات، میوه‌ها، سبزیجات و محصولات مرتعی برای تأمین رشد به عنصر گوگرد نیازمند هستند.
عنصر گوگرد در ساخت پروتئین و فعالیت آنزیم‌ها دخالت دارد و کمبود آن باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی محصول می‌شود.جذب گوگرد برای سلامت و باروری محصولات کشاورزی ضروری است. با توجه به نقش اساسی گوگرد در رشد و نمو گیاهان، افزایش جذب گوگرد در محصولات کشاورزی می‌تواند به طور قابل توجهی به کیفیت، عملکرد و سلامتی آنها کمک کند.
